Мэдээ, мэдээлэл

ДЭД ТӨСЛҮҮДИЙН ХҮЛЭМЖИЙН ХИЙН БУУРАЛТЫГ

ТООЦООЛОХ БИЕ ДААСАН ЗӨВЛӨХ

Төслийн нэр:  Мал Аж Ахуйн Эдийн Засгийн Эргэлтийг Нэмэгдүүлэх Төсөл

Төслийн дугаар: P165945

АЖЛЫН ДААЛГАВАР

Төслийн тухай

Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам (ХХААХҮЯ) нь мал аж ахуйн салбарын өрсөлдөх чадварыг хөгжлийн бодлогын тэргүүлэх чиглэл болгон тодорхойлж, Мал аж ахуйн эдийн засгийн эргэлтийг нэмэгдүүлэх төсөл (цаашид МАА ЭЗЭН Төсөл гэх)-г Дэлхийн банкны санхүүжилтээр  хэрэгжүүлж байна. Төсөл нь таван жилийн хугацаанд (2020-2025) хэрэгжих явцдаа малын халдварт өвчний тархалтыг бууруулж, малын гаралтай бүтээгдэхүүний (мах, сүү, ноолууран бүтээгдэхүүний) гарцыг нэмэгдүүлэх, үнэ цэнийг өсгөх, гамшгийн үед яаралтай хариу арга хэмжээ авах асуудлыг шийдвэрлэхэд чиглэж байна.

Түүнчлэн, Засгийн газрын 2023 оны 02-р сарын 08-ны өдрийн 58-р тогтоолоор шинэчлэн баталсан Байгаль орчны нөлөөллийн үнэлгээний журам, Байгаль орчны стратегийн болон хуримтлагдах нөлөөллийн үнэлгээний журам, Дэлхийн банкны Байгаль орчин, нийгмийн удирдлагын хүрээ (БОНУХ) баримт бичгүүдийг төслийн үйл ажиллагаанд тусган хэрэгжүүлэхийг зорьж байна.

ХХААХҮЯ-наас сонгон шалгаруулсан 36 дэд төсөл хэрэгжүүлэгч нар нь хамтын ажиллагааны гэрээ байгуулан, Увс, Хөвсгөл, Өвөрхангай, Булган, Дундговь, Хэнтий, Төв, Завхан, Ховд, Сэлэнгэ зэрэг нийт 10 аймаг болон Улаанбаатар хотын Сонгинохайрхан дүүргийг оролцуулан 12,094 малчид, 494,510 толгой малыг хамруулcан бүтээмжит түншлэлийн хамтын шийдлийг хэрэгжүүлж эхлээд байна. Төсөл нь мах сүүний гарцыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр малын үржүүлэг, шахан бордох, мах сүү боловсруулах үйлдвэрлэл, малын тэжээлийн төв байгуулах, ноос ноолуурын мөшгөлтийн систем, малчдыг чадавхжуулах сургалт, удирдлагын үйл ажиллагааны чиглэлээр хэрэгжиж байгаа дэд төслүүдийг санхүүжүүлж байгаа бөгөөд Дэлхийн банкны БОНУХ-ий дагуу байгаль орчин, нийгэмд нөлөөлөх нөлөөлөл, эрсдэлийн зэргээр Дунд (B) эрсдэлтэй ангилагдсан.

Зорилго

Монгол улсын хувьд дэлхийн хүлэмжийн хийн ялгарлын 0.1-0.2%-г эзэлдэг боловч  нэг хүнд ноогдох хүлэмжийн хийн ялгаруулалтын хэмжээ харьцангуй өндөр. Манай улсын хувьд, хүлэмжийн хийн нүүрс хүчлийн хийн ялгарлын хамгийн том эх үүсвэр нь эрчим хүчний салбар, метаны ялгарлын хамгийн том эх үүсвэр хөдөө аж ахуй үүн дотроо мал аж ахуй ордог. 

 Үндэсний хүлэмжийн хийн 2023 оны хоёр жил тутмын тайланд дурдснаар манай улсын мал аж ахуйгаас ялгарах метаны ялгарал 2020 онд 3,075.15 гега тонн буюу хөдөө аж ахуйн салбарын нийт ялгарлын 58.4 хувийг эзэлж байна. 2020 онд метан хийн ялгаралтын гол эх үүсвэр нь малын гэдэсний исэлдэлтийн явцад үүссэн бөгөөд үүнд үхэр (36.66%), хонь (24.76%), ямаа (22.84%), адуу (12.15%), тэмээ (3.59%), гахай 1%-иас бага хувийг эзэлж байна. Малын өтөг бууцаас үүсэх метан хийн ялгаралтын хувьд үхэр (29.75%), хонь (18.89%), ямаа (19.17%), адуу (28.06%), тэмээ (3.81%) болон бусад 1%-иас бага хувийг тус тус эзэлж байна.

М`ал аж ахуйгаас ялгарах хүлэмжийн хийн ялгарал нь малын төрөл, бүс нутаг, экологийн цикл, тэжээх арга зэргээс шалтгаалж өөр байх боломжтой. Энэ үндэслэлээр МАА-ЭЗЭН төслийн санхүүжүүлж байгаа дэд төслүүдийн хүлэмжийн ялгарлыг тооцоолох зөвлөх үйлчилгээний ажлыг зарлах шаардлага үүсч байна.

Зөвлөх үйлчилгээний үйл ажиллагааны хамрах хүрээ

МАА ЭЗЭН төслийн хэрэгжүүлж байгаа дэд төслүүдээс нийт 25 дэд төслүүдийн үйл ажиллагаанаас ялгарах хүлэмжийн хийн ялгарлыг тодорхойлох арга зүй, тоон мэдээгээр (нэг жишигийн дагуу-CO₂ эквивалент нэгжээр хэмжих) хэмжих, суурь судалгааг багтаасан тайланг гаргах ажлыг дараах даалгаврын дагуу гүйцэтгэнэ:

1. . ХХ-н ялгарлын тооцоолол
   1. Газар тариалан, бэлчээрийн ХХ-г тооцохдоо ялгаралтыг болон шингээлтийг тусад нь тооцож олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн аргазүйг ашиглана (тоног төхөөрөмж, машин механизмын ялгарал тооцохгүй). Дараах хүчин зүйлийг тусгаж үзнэ.
   1. Үндсэн үйл ажиллагааны төрөл (Тэжээлийн ургамал тариалалт, Бэлчээр, Газрын хэв шинжийн өөрчлөлт)
   2. ХХ-н ялгаралт эсвэл шингээлт
   3. Бордоо (Азотын бордоо)
   4. Мал аж ахуйн ХХ-н ялгарлыг тооцоолохдоо IPCC-н TIER2-с дээш арга ашиглах бөгөөд дараах хүчин зүйлийг тусгаж үзнэ:
   1. Малын тоо толгой (хонин толгойд шилжүүлэхгүй)
   2. Малын төрөл
   3. Нас (одоогийн), амьдрах насжилт
   4. Амьдралын цикл (Бэлчээр, эрчимжсэн, хагас эрчимжсэн)
   5. Зориулалт (сүүний, махны чиглэл)
   6. Бэлчээр тэжээлийн төрөл
   7. Өтөг бууц
   8. Үүлдэр
   9. Бусад – Боловсруулах үйлдвэрлэл явагдах бол халаалтаас үүсэх ХХ-н ялгарлыг тооцоолохдоо олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн тооцооллын хэрэгсэл (tool) ашиглах бөгөөд дараах хүчин зүйлсийг тооцно:
   1. Зуухны төрөл (шүүлтүүр)
   2. Түлшний төрөл, хэмжээ

Даалгавар-2. Дэд төслүүдэд ХХ-н ялгарлыг тооцоолох, бууруулах нэг удаагийн цахим сургалт хийх. ХХ-н ялгарал өндөртэй таван дэд төслийг сонгон ялгарлыг бууруулах, зайлсхийх зөвлөмжийг хүргүүлэн, тооцоолол хийх

ХХ-н ялгарлын тайлангийн хувьд дэд төсөл тус бүрт эх сурвалж тус бүрийг тодорхойлж, шингээлт, ялгаралтыг багтаасан тайланг нэгтгэсэн нэг тайлан хийнэ.

Зөвлөх нь дэд төсөл хэрэгжүүлэгчийн үйл ажиллагаа хэрэгжиж байгаа газар дээр (ижил төрлийн үйл ажиллагаатай бол хамгийн багадаа нэг төсөл дээр) хэмжилт хийнэ. Газар дээрх хэмжилтийн үед ХХ-н ялгарлыг багажаар хэмжиж, олон улсын итгэлцүүр болон хэмжилтийн тооцооллын арга зүйг баталгаажуулна. Газар дээрх хэмжилтийг зургаар баталгаажуулж, хэмжилтийн үр дүнг нотлох баримтын хамт тайланд оруулна. Зөвлөх нь энэхүү ажлын хүрээнд дэд төсөл хэрэгжүүлэгчийн байршилд хэд хэдэн удаа очиж болно.

Тайлагнал, хүрэх үр дүн, хугацаа

Зөвлөх нь орон нутагт ажиллах, тайлангийн бичвэрийг хийх, мэдээллийг цуглуулах ажлуудыг ажлын даалгаварт заасан хоногт багтааж ирүүлнэ. ХХ-н ялгарлын тайланг ТХН-ийн байгаль орчин, нийгмийн хамгааллын ажилтантай хамтран холбогдох  хэлэлцэж, эцсийн байдлаар хүргүүлэхээс өмнө санал шүүмжийг тусгана. Тайланг англи, монгол хэл дээр ирүүлнэ.

Дэд төслүүдийн ХХ-н тайланг бэлдэх үйл явц нь дараах дараалал бүхий байна.

1. Дэд төслүүдийн үйл ажиллагаатай танилцаж ХХ-г тодорхойлох арга зүйг сонгох
2. Сонгосон арга зүйн дагуу дэд төслүүдийг ХХ-н ялгарлын эх сурвалжаар багцлах
3. Дэд төслүүдийн ХХ-н ялгарлын хэмжилт хийх
4. Шаардлагатай бол газар дээр очиж хэмжилт хийх
5. Тайлангийн эхний хувилбарыг ирүүлэх
6. Санал зөвлөмж авах
7. Сайжруулсан эцсийн тайлан гаргах

Ажлын даалгаварт багтсан дэд төслүүдийн хүлэмжийн хийн тооцооллыг хийгдэх ажлын хүрээнд дараах дөрвөн төрөлд хуваана.

Байршил

Зөвлөх нь өөрийн ажлын байр дээр байрлаж ажиллана. Дэд төслийн үйл ажиллагаатай танилцахдаа ТХН-н дэмжлэгийг авах бөгөөд томилолтыг зөвлөх нь өөрийн тээврийн хэрэгслээр гүйцэтгэнэ.

Зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэх хувь хүнд тавигдах шаардлага

Зөвлөх нь боловсролын түвшин, ажлын туршлагын хувьд дараах шаардлагыг хангасан байна: 

• ХХ-н ялгарлын хэмжилт, нүүрс төрөгчийн шингээлтийн чиглэлээр олон улсын итгэлцүүр, хэмжилтээр ажиллаж байсан хамгийн багадаа 2 жилийн туршлагатай байх.
• Өмнө нь ижил төрлийн баримт бичгийг англи, монгол хэл дээр боловсруулж байсан туршлагатай байх.
• Хүрээлэн буй орчин; байгаль хамгаалал; мал аж ахуйн чиглэлээр их дээд сургуульд сурч төгссөн байх,
• Мал аж ахуйн хүлэмжийн хийн чиглэлээр ажиллаж байсан туршлагатай бол давуу тал болно.
• Ажлын ачаалал болон богино цаг хугацаанд багтааж төлөвлөсөн ажлыг гүйцэтгэж дуусгах чадвартай
• Хөдөө орон нутагт томилолтоор ажиллах боломжтой байх

Бүрдүүлж өгөх материал:

Дараах баримт бичгүүдийг 2025 оны 04-р сарын 02-ны өдрийн 11:00 цагаас өмнө "Мал аж ахуйн эдийн засгийн эргэлтийг нэмэгдүүлэх төсөл"-ийн байранд буюу Улаанбаатар хот, БЗД 3-р хороо Энхтайвны өргөн чөлөө 18А/1, 13381 Намак Бюльдинг /Хөдөө аж ахуйн хоршоологчдын үндэсний холбооны байр/ 210 тоотод биечлэн эсвэл цахим шуудангаар (tugullcp@gmail.com) ирүүлнэ үү.

Холбоо барих мэдээлэл: 976+7700-4047

• Монгол болон Англи хэл дээр дэлгэрэнгүй анкет

• Академик диплом болон холбогдох сертификатын хуулбарууд

• Ижил төстэй ажил хийж гүйцэтгэсэн ажлын туршлагыг нотлох баримт: Өмнөх болон одоогийн ажил олгогчийн тодорхойлолт, ижил төстэй хийж гүйцэтгэсэн ажлын тайлан

• Бусад ур чадвар, туршлагыг нотлох нэмэлт материалууд